สิทธิในการป้องกันตัว: ขอบเขตและคำพิพากษา
“สิทธิในการป้องกันตัว” เป็นข้อยกเว้นที่กฎหมายไทยยอมให้ผู้ถูกคุกคามสามารถตอบโต้ได้โดยไม่ต้องรับโทษ แต่ขอบเขตการใช้สิทธินี้มีเงื่อนไขและแนวทางการตีความจากศาลที่ชัดเจน
1) หลักกฎหมายป้องกันโดยชอบ
- ต้องมีการ “ถูกประทุษร้ายโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย”
- การป้องกันต้องกระทำ “พอสมควรแก่เหตุ”
- หากเกินกว่าเหตุ อาจเข้าข่าย “ป้องกันเกินสมควร” และยังต้องรับโทษลดหย่อน
2) ตัวอย่างคำพิพากษาศาลฎีกา
ฎีกาที่ 3575/2548
จำเลยถูกผู้เสียหายถือมีดเข้ามาจะทำร้าย จำเลยใช้เก้าอี้ฟาดสวน ศาลเห็นว่าเป็นการป้องกันตัวโดยชอบ ไม่ต้องรับโทษ
ฎีกาที่ 401/2552
จำเลยยิงผู้บุกรุกที่ไม่มีอาวุธ ศาลวินิจฉัยว่าเกินกว่าเหตุ แม้เป็นการป้องกันแต่ยังคงมีโทษ ลดโทษให้หนึ่งในสาม
3) ขอบเขตที่มักเข้าใจผิด
- ไม่ใช่ว่าถูกด่า/ถูกท้าทาย = มีสิทธิทำร้ายตอบ
- การป้องกันต้องเป็น “เหตุฉุกเฉิน” ไม่ใช่เหตุในอนาคต
- หากผู้บุกรุกเลิกแล้ว ยังทำร้ายต่อ = ไม่ใช่ป้องกันตัว
4) คำแนะนำสำหรับภาคธุรกิจ
ผู้ประกอบการควรฝึกอบรม รปภ./พนักงานเกี่ยวกับการป้องกันตัวที่ถูกต้อง เพื่อหลีกเลี่ยงความรับผิดในคดีอาญาและแพ่งหากเกิดเหตุ
อยากปรึกษาคดีที่เกี่ยวข้องกับสิทธิในการป้องกันตัว?
ทีมทนาย VP Partners พร้อมวิเคราะห์และให้คำแนะนำตามแนวคำพิพากษาศาลฎีกา